W uszach wszystkich uczestników ceremonii brzmiały piękne dźwięki Marszu Mendelssohna. Tego dnia Hania i Stasiu byli naprawdę odświętnie ubrani i wyglądali razem prześlicznie. To był ich wielki dzień – stali bowiem radośnie na ślubnym kobiercu obserwowani dumnie przez rodzinę i przyjaciół. Niewielu z gości wiedziało jednak, ile przeciwności musieli pokonać, aby móc zawrzeć to małżeństwo. Kiedy bowiem udali się po raz pierwszy do Urzędu Stanu Cywilnego, aby spisać protokoły przedślubne, kierowniczka odmówiła im zgody na ślub, jak tylko zobaczyła Stasia. Pomimo, że miał on Zespół Downa, radził on sobie jednak całkiem nieźle w codziennym życiu, a potrzebował jedynie niewielkiej pomocy ze strony narzeczonej. Ale tym razem trafiła kosa na kamień. Hania była bowiem dzielną i nieustępliwą dziewczyną, która bardzo kochała swojego narzeczonego. Dlatego też postanowiła walczyć do końca o swoją miłość i wystąpiła do sądu o zgodę na zawarcie tego małżeństwa.
Zawarcie małżeństwa niewątpliwie jest jednym z najważniejszych wydarzeń w życiu, które także ma doniosłe znaczenie społeczne i prawne. Przygotowania do ceremonii ślubnej i ewentualnie późniejszego wesela są często bardzo intensywne i kosztowne, ale przecież chodzi o to, aby tak ważne chwile miały także piękną oprawę i przez lata były miło wspominane. Istnieją jednak takie sytuacje, kiedy nawet pomimo największej miłości zakochani nie mogą zawrzeć małżeństwa, a jeżeli już je zawarli – to takie małżeństwo może być unieważnione. Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka takich przypadków, które nazywamy przeszkodami małżeńskimi. Jakie zatem istnieją przeszkody w zawarciu małżeństwa?
Przeszkody małżeńskie
Przeszkoda pierwsza – przeszkoda wieku. Według polskiego prawa – nie może zawrzeć małżeństwa osoba niemająca ukończonych lat osiemnastu. Od tej reguły jest jednak wyjątek. Mianowicie – z ważnych powodów sąd opiekuńczy może bowiem zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Jako przykład takiego ważnego powodu do zawarcia małżeństwa mogę wskazać ciążę dziewczyny, która jeszcze nie ukończyła osiemnastego roku życia.
Przeszkoda druga – przeszkoda ubezwłasnowolnienia. Osoba ubezwłasnowolniona nie może zatem zawrzeć małżeństwa, ale jedynie wtedy, jeżeli jest ubezwłasnowolniona całkowicie. Ubezwłasnowolnienie zaś może być całkowite lub – w łagodniejszych przypadkach – częściowe i orzeka o nim Sąd Okręgowy. Zakaz ten nie dotyczy zatem osób ubezwłasnowolnionych jedynie częściowo.
Przeszkoda trzecia – przeszkoda choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Jest to przeszkoda występująca u naszego bohatera – Stasia. W świetle polskiego prawa – nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Przeszkoda ta jest jednak względna, albowiem jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, Sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. Dlatego też Hania nie musiała godzić się z odmowną decyzją kierowniczki USC i mogła pomóc Stasiowi wystąpić z takim wnioskiem do Sądu o zgodę na ślub, którą ostatecznie uzyskała. Zauważyć jednak należy, iż prawo nie przewiduje obowiązku badań przedślubnych, które mogłyby prowadzić do wykazania choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego jednego z kandydatów na małżonków, a zatem – poza skrajnymi przypadkami widocznych na zewnątrz cech – kierownik urzędu stanu cywilnego nie jest w stanie tego sam stwierdzić.
Przeszkoda czwarta – przeszkoda bigamii. Nie może bowiem zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim. Polskie prawo – w przeciwieństwie do niektórych krajów Bliskiego Wschodu – chroni zatem zasadę monogamii. Dodatkowo, bigamia jest także przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego, które podlega karze pozbawienia wolności nawet do 2 lat. Nie dotyczy to jednak tzw. „bigamii pozornej”, tj. sytuacji, kiedy ktoś pozostaje z jedną osobą w związku małżeńskim ważnym w świetle tylko prawa państwowego, a jednocześnie z inną osobą w „drugim” związku małżeńskim, ale jedynie ważnym według prawa kościelnego.
Przeszkoda piąta – przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa. Według polskiego prawa nie mogą więc zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Krewnymi w linii prostej są dzieci, rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd. Jednakże od tej reguły także przewidziany jest wyjątek, gdyż z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Wbrew zatem powszechnemu przekonaniu – kuzyni (tj. dzieci rodzeństwa) mogą więc zawrzeć ze sobą związek małżeński.
Przeszkoda szósta – przeszkoda adopcji. Nie mogą więc zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Zakaz ten dotyczy jednak tylko tzw. przysposobienia pełnego. Przysposobienie niepełne nie prowadzi bowiem do powstania żadnych więzi pomiędzy przysposobionym a krewnymi przysposabiającego, a zatem nie obowiązuje zakaz zawarcia małżeństwa między przysposobionym a krewnymi przysposabiającego. Z kolei przysposobienie pełnego powoduje nabycie przez przysposobionego praw i obowiązków wynikających z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego.
Zgoda Sądu na zawarcie małżeństwa mimo istnienia przeszkody
A jak uzyskać zgodę Sądu, jeżeli dana przeszkoda jest względna (tj. wiek kobiety, choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy)? Otóż, należy wystąpić do właściwego nam Sądu z pisemnym wnioskiem o wyrażenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa, pomimo istnienia przeszkody i należycie uzasadnić, dlaczego w tym konkretnym przypadku zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Następnie sąd na rozprawie rozstrzygnie, czy warto udzielić tej zgody. Warto pamiętać, że od tego orzeczenia przysługuje apelacja do Sądu wyższej instancji.
Jeżeli Państwu podoba się idea niniejszego bloga to proszę o jego udostępnienie, polubienie lub skomentowanie – dzięki temu ma on szanse dotarcia do szerszego kręgu odbiorów, a być może wśród nich są osoby, które bardzo potrzebują zawartych w nim informacji.
Niniejsze zdjęcie wykonałem w Muzeum Antropologicznym w Ciudad de Mexico.
Copyright © 2019 Rafał Ganowski