W ostatnich dwóch odcinkach na tym blogu, wyjaśniłem Ci szczegółowo:
– Co to jest fundacja rodzinna i dlaczego warto ją założyć,
– Kto może być jej fundatorem, a kto beneficjentem?
Były to jednocześnie dwie pierwsze części z kilkuodcinkowej serii na temat fundacji rodzinnej, w której szczegółowo przybliżam Ci najważniejsze kwestie praktyczne tego rozwiązania.
Dziś skupię się na wyjaśnieniu, jaką działalność gospodarczą może prowadzić fundacja rodzinna.
Jakie konkretnie rodzaje działalności gospodarczej może prowadzić fundacja rodzinna
Może Cię to zdziwi, ale generalnie fundacja rodzinna nie jest instrumentem do prowadzenia działalności gospodarczej – przynajmniej oficjalnie. Do tego bowiem powołane są inne podmioty, np. spółka z.o.o. Celem fundacji rodzinnej jest zaś gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz.
Nie oznacza to jednak tego, że fundacja rodzinna w ogóle nie może zajmować się taką działalnością. Wręcz przeciwnie, może ona prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko w określonym przez prawo zakresie.
Generalnie idea była bowiem taka, aby fundacja rodzinna mogła prowadzić bezpieczną działalność, a zatem nakierowaną na zachowanie i pomnażanie posiadanego majątku, a nie na ryzykowanie nim.
Przepisy prawne dokładnie określają, jakie konkretnie rodzaje działalności gospodarczej może podejmować fundacja rodzinna. Oznacza to, że regulacje te wskazują precyzyjnie, jakie obszary są dla niej dostępne. Nazywa się to katalogiem rodzajów działalności gospodarczej dozwolonej dla fundacji rodzinnych. Obecnie jest ich osiem. Są one następujące:
1) Zbywanie mienia
Trzeba wyraźnie podkreślić, że fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie zbywania mienia, ale pod tym warunkiem, że „mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia”.
Warunek ten może wydawać się dziwny. Przecież właśnie istota działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży mienia polega na jego kupowaniu w celu dalszego zbycia z zyskiem. Z czego wynika ten warunek? Otóż generalnie założeniem twórców fundacji rodzinnej było to, aby nie zajmowała się ona zwykłym handlem polegającym na nabywaniu towarów w hurtowni w celu jego dalszej odsprzedaży z zyskiem.
Zwróciłbym tu jednak uwagę na słowo „wyłącznie”. Zamiar dalszego zbycia danego przedmiotu nie może być zatem jedynym celem fundacji rodzinnej w chwili jego nabywania. Jeśli więc fundacja w momencie zakupu samochodu wprawdzie liczyła się z możliwością jego sprzedaży, ale rozważała także inny cel jego nabycia (np. na potrzeby w własnej działalności gospodarczej), to wówczas nie mamy do czynienia z taką sytuacją.
Co można zatem zrobić, aby państwo nie uznało (na naszą niekorzyść), iż dany składnik mienia został nabyty wyłącznie w celu dalszego zbycia? Uważam, że należy zachować w tym wypadku tzw. zdrowy rozsądek. Przykładowo, jeśli fundacja rodzinna była właścicielem jakiegoś przedmiotu przez pewien czas i rzeczywiście korzystała z niego lub też pobierała pożytki (np. lokalu, który sama używała lub wynajmowała), a po jakimś czasie go sprzedała, to nie można uznać, iż został on nabyty wyłącznie w celu dalszego zbycia.
Odrębnym wyjątkiem jest handel na giełdzie, który właśnie polega na nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych (takich jak np. akcje), które fundacja rodzinna już bez żadnych wątpliwości może kupować wyłącznie w celu dalszej ich odsprzedaży z zyskiem.
2) Najem, dzierżawa lub udostępnianie mienia do korzystania
Fundacja rodzinna może legalnie prowadzić działalność gospodarczą polegającą na najmie, dzierżawie lub udostępnianiu mienia do korzystania na innej podstawie.
Przykładowo, może ona wynajmować mieszkania lub samochody, wydzierżawiać pole, czy też udzielać licencję do korzystania z programu komputerowego, utworu muzycznego albo literackiego.
3) Przystępowanie i uczestnictwo w spółkach i innych podmiotach
Mimo, że fundacja rodzinna nie może bezpośrednio prowadzić każdej działalności gospodarczej (lecz tylko ściśle określoną w przepisach prawa), to może jednak przystępować i uczestniczyć do innych podmiotów, które już taką działalność prowadzą.
Chodzi tu w szczególności o spółki handlowe (np. jawna, z o.o., itp.), fundusze inwestycyjne, spółdzielnie oraz inne podmioty o podobnym charakterze mające swoją siedzibę w Polsce lub za granicą.
4) Obrót papierami wartościowymi
Fundacja rodzinna ma prawo prowadzić działalność gospodarczą w zakresie nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze. Chodzi tu m.in. o akcje, obligacje, ETF-y, opcje, kontrakty terminowe, czy nawet kryptowaluty.
Co istotne, obrót takimi papierami wartościowymi nie musi odbywać się tylko giełdzie (np. na GPW, New York Stock Exchange, Binance), lecz może mieć miejsce także i poza nią.
Dodać trzeba, że papiery wartościowe mogą być sprzedawane przez fundację rodzinną, nawet jeśli zostały kupione wyłącznie w celu ich dalszego zbycia, a zatem nie dotyczy ich ograniczenie, o którym wspomniałem w pkt 1 (zbywanie mienia, o ile nie zostało ono nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia).
5) Udzielania pożyczek
Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek. Co istotne, mogą to być zarówno pożyczki bezpłatne, jak też i oprocentowane, a zatem fundacja może z ich tytułu czerpać zysk.
Warto jednak pamiętać, że generalnie fundacja rodzinna to nie jest firma pożyczkowa, która może ich udzielać każdemu. Wiązałoby się to bowiem z ogromnym ryzykiem zagrażającym integralności jej majątku, a zatem sprzeczne byłoby z jej głównym celem, którym jest zabezpieczenie majątku rodzinnego i jego akumulacja.
Dlatego też fundacja rodzinna może udzielać pożyczek wyłącznie tzw. podmiotom powiązanym, do których zalicza się:
a) beneficjentów
Na temat beneficjentów napisałem więcej w odcinku pt. – Kto może być jej fundatorem, a kto beneficjentem?
b) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, w której fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje.
Chodzi tu o możliwość, o której już wspomniałem już w punkcie 3, na podstawie której fundacja rodzinna może przystępować i uczestniczyć w spółkach.
Pragnę zwrócić uwagę na fakt, że brak jest jakichkolwiek minimalnych progów w zakresie posiadania udziałów lub akcji. Oznacza to, że wystarczy, iż fundacja rodzinna posiada 1 akcję lub 1 udział w spółce, i może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na udzielaniu tej spółce (odpłatnie) pożyczek.
c) spółkę osobową, w której fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik.
Chodzi konkretnie o uczestniczenie przez fundację rodzinną w spółce jawnej, komandytowej, partnerskiej lub też komandytowo-akcyjnej.
Oczywistym jest zatem, że fundacja rodzinna nie może udzielać pożyczek innym podmiotom niż wyżej wymienione, w tym nawet i fundatorowi (chyba że jest on równocześnie beneficjentem).
Co ciekawe, fundacja ma prawo posiadać udziały lub akcje w firmach pożyczkowych lub w bankach, które żyją z pożyczania innym pieniędzy na rynku. Dzięki temu może ona takim firmom lub bankom sama udzielać odpłatnie pożyczek.
6) Obrót zagranicznymi środkami płatniczymi
Fundacja rodzinna może dokonywać obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z jej działalnością.
Najpierw wyjaśnię, co to są zagraniczne środki płatnicze. Otóż są to waluty obce (np. dolar, frank, euro) oraz dewizy (tj. papiery wartościowe wystawione w obcej walucie pełniące funkcję środka płatniczego).
Fundacja rodzinna może więc obracać zagranicznymi środkami płatniczymi, ale pod dwoma warunkami:
a) są to środki płatnicze, które należą do tej fundacji rodzinnej,
b) ma to na celu dokonywanie płatności związanych z działalnością tej fundacji rodzinnej (np. zapłata firmie zagranicznej w walucie obcej za jakiś towar lub usługę, zakup nieruchomości lub akcji za granicą, itp.).
7) Prowadzenie gospodarstwa rolnego
Zamiarem twórców tego przepisu było umożliwienie wniesienia przez fundatora gospodarstwa rolnego do fundacji rodzinnej oraz umożliwienie tej fundacji prowadzenia działalności wytwórczej nie tylko na własne potrzeby.
Zaznaczyć jednak trzeba, żemożliwość prowadzenia gospodarstwa rolnego przez fundację rodzinną jest ograniczona i nadmiernie skomplikowana (jak to w Polsce zwykle bywa). Niestety, nie da się tego opisać prostymi słowami, dlatego też – w celu uniknięcia błędów – pozwól, że zacytuję dosłownie ten przepis.
Mianowicie, fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą jedynie w zakresie: produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu.
8) Gospodarka leśna
Chodzi tu m.in. o działalność gospodarczą w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzymania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną, pozyskiwania drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa leśnego, a także sprzedaż tych produktów.
Niestety, jest tu jednak pewne ograniczenie. Polega ono na tym, że fundacja rodzinna może prowadzić gospodarkę leśną wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.
Skutki przekroczenia dozwolonego zakresu działalności gospodarczej
Wymieniony powyżej katalog 8 rodzajów dozwolonej dla fundacji rodzinnej działalności gospodarczej jest katalogiem zamkniętym, a zatem nie powinno się go rozszerzać o takie rodzaje działalności, które tu nie zostały wprost wymienione.
W związku z tym nasuwa się oczywiste pytanie: Co się stanie, gdy fundacja rodzinna przekroczy ten zakres i będzie prowadziła jakąś inną niż dopuszczalna działalność gospodarczą? Innymi słowy, jakie skutki będzie miało przekroczenie dozwolonego zakresu działalności?
Przede wszystkim, fundacja będzie musiała wówczas zapłacić tzw. karną stawkę podatkową.
Tymczasem generalnie przychody osiągane przez fundację rodzinną korzystają ze zwolnienia podatkowego (z pewnymi wyjątkami).
Jeżeli zatem fundacja rodzinna przekroczy ten dozwolony zakres i będzie prowadziła jakąś inną niż dopuszczalna działalność gospodarczą, to nie tylko nie skorzysta ze zwolnienia podatkowego, lecz dodatkowo będzie musiała opodatkować osiągnięte przychody podatkiem dochodowym w stawce aż 25%.
Tymczasem nawet przychody z tytuły prowadzenia normalnej firmy są opodatkowane znacznie niższą stawką podatku niż 25 %. Przekroczenie przez fundację dozwolonego zakresu prowadzenia działalności gospodarczej jest zatem kompletnie nieopłacalne.
Podsumowanie
Choć celem twórców fundacji rodzinnej było stworzenie prawnego instrumentu do zachowania i bezpiecznego pomnażania majątku rodzinnego, to warto wiedzieć, że może ona prowadzić działalność gospodarczą, ale wyłącznie w określonym przez prawo zakresie.
Musi się ona zatem mieścić w katalogu 8 rodzajów działalności dozwolonych dla fundacji rodzinnej, który jest katalogiem zamkniętym. Dzięki temu przychody osiągane przez tę fundację korzystają ze zwolnienia podatkowego.
A skoro prawo daje nam taką możliwość, to warto z niej skorzystać. Wbrew pozorom, mamy tu szerokie pole do popisu.
To tyle na dzisiaj. W kolejnych odcinkach tej serii opowiem Ci m.in. o tym, jak założyć fundację rodzinną, jakie posiada organy, jak mądrze przygotować jej statut, czy też jakie podatki ona płaci.
Jeżeli podoba Ci się idea tego bloga to proszę Cię o jego udostępnienie, polubienie lub skomentowanie – dzięki temu ma on szanse dotarcia do szerszego kręgu odbiorów, a być może wśród nich są osoby, które bardzo potrzebują zawartych w nim informacji. Polecam także zapisanie się na mojego Newslettera – wtedy nie umknie Ci żaden odcinek tego bloga, a także polubienie mnie na Facebook-u.
Copyright © 2024 Rafał Ganowski